Midden in de winternacht Ds. Michiel Vastenhout
Richting en rond het kerstfeest klinkt veel muziek. Het repertoire aan kerstliederen lijkt haast onuitputtelijk. Hopelijk weten vele daarvan ons te raken. Vanwege hun tekst, hun melodie of uitvoering. Of vanwege een herinnering die erdoor wordt wakker geroepen. Toch geldt dat niet voor alle liederen en dat is met zo’n enorm aanbod ook haast onvermijdelijk en misschien ook wel helemaal geen groot probleem. Sommige traditionals zijn ‘onvermijdelijk’ rond de kerstdagen. Liederen als het ‘Ere zij God’ of ‘Stille nacht’, we zingen het vanwege een veelheid aan vieringen vaak zelfs meer dan eens.
Een traditional die ook geregeld wordt gezongen is het lied ‘Midden in de winternacht’. Eerlijk gezegd heb ik met dat lied lang een soort moeite gehad. Ik denk omdat het, vanwege het ‘muzikale’ refrein in uitvoeringen vaak een romantisch klingelend beeld van kerst onderstreept. De citers, de fluiten, bel, de trom en natuurlijk de beltrom. Beetje over de top, als je het mij vraagt. En dan ook nog die localisering midden in een winternacht, met sneeuw en ijs. Zo’n lied vraagt erom om misverstaan te worden…
De EO introduceerde onlangs een nieuwe ‘traditie’, namelijk ‘de nationale kerstboom’.
Met een understatement vraag ik me af of dit nou zo’n goed idee is, maar dat laat ik verder rusten. Toen ik ergens een playlist van die uitzending zag, met daarop ‘Midden in de winternacht’, dacht ik: ‘Laat ik die uitvoering tóch even opzoeken.’ Mijn vooroordelen werden bevestigd… Maar het frappante is nu, dat ik dat érg vind. Omdat ik er inmiddels begin achter te komen dat ik de tekst van dit kerstlied juist erg mooi vind! Alleen vraagt dat om een meer ‘symbolische’ lezing van de tekst en een antenne voor een paar bijbelse
‘rode draden’, waarvan in dit lied een echo is te vinden.
Dit lied wordt geplaatst in het koude jaargetijde, waarin wij dit feest nu eenmaal vieren.
Zo winters was het daar en toen zeker niet. Maar tegelijk herkennen we ‘winternacht’ als een krachtige metafoor voor wat er gaande kan zijn in het leven van ons mensen, individueel en als samenlevingen en in Gods geschapen wereld. Daarbij ervaren velen de hemel als gesloten, al hopen we natuurlijk dat het anders wordt. Dat midden in de winternacht de hemel opengaat, is daarom een antwoord op ons hopen.
Dat is goed nieuws! Wat mij in dit kerstlied opvalt, is de manier waarop de betekenis van
de geboorte van Christus wordt bezongen als een gebeurtenis die Gods toekomst niet alleen ooit eens misschien dichterbij zal brengen, maar die dat nú al laat zien. Wat in de Bijbel vaak als toekomstmuziek klinkt, wordt hier al als werkelijkheid, zichtbaar en tastbaar, bezongen! Vrede was er overal, wilde dieren kwamen bij de schapen in de stal en zij speelden samen. Jesaja 11 vers 6-8 is werkelijkheid geworden! En ondanks winter, sneeuw en ijs, bloeiden alle bomen. Jezus vertelt zijn leerlingen in Lucas 22 vers 29-31 dat als de bomen uitlopen, wij weten dat de zomer in aantocht is. Hij zegt: ‘Als je dat ziet gebeuren, weet dan dat Gods Koninkrijk nabij is!’ Dan is, inderdaad, het aardse paradijs
die nacht, de kerstnacht, gekomen. Ik vind dat mooi. Hier is ook echt sprake van adventsvervúlling. Dit is geschied. Dit is de grond waarop wij staan. Maar anderen in Gods schepping verstaan dat vaak beter dan wij mensen. Want elke vogel zingt zijn lied. Maar de herders, die zingen niet. Waarom niet? Vinden we het te gek voor woorden, dat de geboorte van een kindje de vervulling is van die profetieën? Dat de toekomst van God door dit kind écht begonnen is? Kere om! Kere om! Aan het eind van het lied klinkt een oproep tot omkeer. Maar niet zwaarmoedig of met opgeheven vinger. Juist als uitnodiging om mee te gaan doen. Want dit lied ademt vrolijkheid, muziek en dans. Laten ook wij dit kerstfeest zingen en dansen vanuit de vreugde over de vervulling van het heil, het begin van Gods toekomst. Dat zijn feiten! Zeker, de winternacht is nog niet voorbij. Er is nog sneeuw en ijs. Maar die gaan op hun retour. Kijk maar, daar staat de morgenster te stralen in het duister. Dan is de dag, de dag waarop Gods koningschap deze wereld voorgoed in een ander licht zal zetten, niet meer ver.
En dus wordt het tijd om tóch alle toeters en bellen, citers,
fluiten en trommels van stal te halen! Ik wens u een gezegend kerstfeest!