De ogen van Lea                                                                                                                                      Ds. Teeuw

‘Lea had fletse ogen, maar Rachel was mooi van gestalte en knap om te zien.’ (Gen. 29: 17)

Over Rachel zijn de vertalers en uitleggers het wel eens. Een vrouw, mooi van gestalte en knap om te zien (HSV). Schoon van gedaante en schoon van aangezicht (SV). Maar over Lea lukt het ze maar niet om op één lijn te komen. Wat is dat toch met de ogen van Lea?

Vertalingen
Laten we wat vertalingen op een rij zetten:

• Lea had fletse ogen (HSV)
• Doch Lea had tedere ogen (SV)
• Lea’s ogen hadden geen glans (NBV
• Lea had zachte ogen (BGT)
• Leah was tender eyed (KJV)
• Leah’s eyes were weak (ESV)

En voor de liefhebber een nog completer beeld: Martin Buber vertaalt met ‘zwak’, de Septuaginta kiest voor ‘ziek(elijk)’, de Joodse proseliet Onkelos spreekt over ‘mooie ogen’, Rasjbam ziet er een kleur in. Iets tussen zwart en licht en vertaalt met ‘groene ogen’.

Wat is het nu?
In het Hebreeuws staat er het woord ‘rakkoot’. Een woord dat verschillende keren gebruikt wordt en in de Bijbel meestal de betekenis heeft van ‘zacht, zwak, teer, gevoelig’.In Deuteronomium 28 wordt gesproken over een ‘man onder u die weekhartig en zeerteergevoelig is’. In Spreuken 15 staat: ‘Een zacht antwoord keert woede af’. Vanuit degrondtaal van het Oude Testament moeten we denken in de richting van tere, gevoelige,zachte ogen. De vraag is alleen: gaat dit over de manier van kunnen zien? Waren haar ogen zwak en flets? Of spreekt de tekst over de zachtheid van haar ziel? De ogen als vensters van haar innerlijk?

Rabbijnse uitleg
De meeste vertalingen kiezen voor dat eerste. Lea zag niet goed, haar ogen waren flets. Daarbij moeten we ons in de Statenvertaling niet vergissen. ‘Teder’ betekende toen gewoon ‘zwak, gebrekkig, teer’. Zondagavond koos ik toch voor de vertaling ‘zachte ogen’. En dan als spiegel van haar ziel. Dat haalde ik bij enkele Rabbijnen vandaan. Zo zegt Abravanel: ‘Jakob koos voor Rachel omdat de ogen van Lea zacht waren en aan die van zijn vader deden denken’. En R.B. Hirsch zegt zelfs: ‘In plaats van te zeggen dat ze niet zó mooi was, prijst de tekst delicaat haar schoonheid, haar ogen waren zacht en teder, terwijl Rachel in Jakobs ogen helemaal mooi was’.

Gods ogen
Beide vertalingen en uitleggingen zijn mogelijk. Wat wel zeker is: de HEERE kijkt én kiest zo anders dan wij. Hij ziet het hart aan. ‘Zijn oog slaat mij in liefde gade; Hij wil mij heil bereiden; mij in een vesting leiden’ Over ogen gesproken!