Johannes 17

1 mei was een bijzondere dag. Het was de dag van een kerkfusie. Landelijk verenigden de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt zich met de Nederlands Gereformeerde Kerken. Samen heten ze voortaan: Nederlandse (let op de ‘e’!) Gereformeerde Kerken.

Hiermee is de scheuring van 1967 ongedaan gemaakt. Bijna dan. Want drie gemeenten meenden niet mee te kunnen gaan. In Sliedrecht heeft de samensmelting al plaatsgevonden en kerkt de gemeente in ‘Het Anker’ aan de Jacob Catsstraat. Hierom voor de gelegenheid een foto van dit kerkgebouw.

Nu op naar het ongedaan maken van de scheuring van 1944 zou ik zeggen. Toen verliet ongeveer tien procent van de leden van de Gereformeerde Kerken in Nederland dit kerkverband. Zij gingen zelfstandig verder. Een treurige ontwikkeling na een langdurige strijd over ‘verbond en doop’. Professor Klaas Schilder opponeerde tegen de synode, die op zijn beurt geen duimbreed wenste toe te geven. Een kerkscheuring, nota bene midden in de oorlogstijd, was een feit. Treurig.

Ik geloof dat het een menselijke eigenschap is om in het eigen gelijk te gaan zitten. Christenen vormen hierop helaas geen uitzondering. Eigen gelijk, liefst in een eigen bubbel. Toch zijn er altijd weer christenen die bruggen willen bouwen. Zo was het ook in het conflict in de toenmalige Gereformeerde Kerken. Sommige vrijgemaakte predikanten keerden op hun schreden terug. Aan ‘synodale’ kant werd een groep actief die streefde naar hereniging. Zij gaven het blad ‘Waarheid en eenheid’ uit.

De titel van dit periodiek is mooi. Mooi is het vanwege de link met het Hogepriesterlijk gebed dat Jezus kort voor zijn sterven heeft uitgesproken (Joh. 17). Hij bad: ‘Heilig hen in uw waarheid… Laat hen één zijn’. Waarheid en eenheid.

Toch zit er tussen de twee zelfstandige naamwoorden een behoorlijke spanning.

Want ‘waarheid’ en ‘eenheid’ lijken in de praktijk moeilijk te combineren. Er zijn heel wat christenen in diverse kerkverbanden, met name in die welke men kan rekenen tot de ‘gereformeerde gezindte’, die zich bijzonder beijveren voor de waarheid.

Uiteraard zeggen zij één te willen zijn. Maar dit kan huns inziens alleen als men het eens is. ‘Eén-zijn’ en ‘het eens-zijn’ zijn echter niet hetzelfde. Als je de klemtoon op ‘waarheid’ legt, zal de ‘eenheid’ niet snel gevonden worden. De werkelijkheid toont dit zonneklaar. Je kunt je zelfs afvragen of je de waarheid te pakken hebt als de eenheid mist.

Andere christenen leggen de klemtoon op ‘eenheid’. Dan moet er soms water bij de wijn gedaan worden. Zij streven niet naar het eens-zijn, maar naar het één-zijn.

Al gauw verliest men zich dan in organisatorische eenheid. Niet zelden komt de valkuil van onverschilligheid in zicht. Opeens lijken er gelijktijdig verschillende waarheden te zijn: jij de jouwe, ik de mijne.

Tegelijk ‘waarheid’ en ‘eenheid’ kunnen we ons in de praktijk dus moeilijk voorstellen.

Het hierbij laten zou wat al te gemakkelijk zijn. Jezus houdt beide bij elkaar. Hoe doet Hij dit? Hij bidt! Hij vraagt zijn Vader: ‘Heilig hen in uw waarheid’. Hierbij vraagt Hij zijn Vader niet zozeer dat we de waarheid aannemen alsof dit een verstandelijke exercitie zou zijn. Nee, de Waarheid is een persoon, namelijk Jezus Christus zelf. Hij is het die schuld verzoent en levens vernieuwt. Hij is het die ook kerkelijke schuld verzoent en kerkelijk leven vernieuwt. Christus is de Waarheid. Het gaat dus niet om mij, niet om mijn specialiteit, mijn geloofsbeleving, mijn kerkje, maar om Hem. Zouden kerkelijke verdeeldheid, vervreemding, scheuring niet vooral hierdoor komen dat Christus niet in het middelpunt staat? Als Hij het centrum is, zijn we één met de Vader. Dan zijn we tegelijk één met allen die van Hem zijn. Dan hebben we de Heer lief en dús ook degenen die met ons de Heer beminnen en zich door Hem bemind weten.

Ons gebed voor de nieuwe Nederlandse Gereformeerde Kerken is dat ze in eenheid zullen groeien in Hem die de Waarheid zelf is.

1 mei is ook voor de Protestantse Kerk een bijzondere datum. Het was afgelopen maandag negentien jaar geleden dat hervormden, gereformeerden en luthersen zich in één kerkverband

verenigden. Dat was verheugend. Tegelijk was de blijdschap bepaald niet ongebroken. Immers scheurde de kerk tegelijkertijd. Aan hervormde zijde ontstond de Hersteld Hervormde Kerk, aan gereformeerde kant de Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland.

Het valt moeilijk hiermee te leven. Laten we in navolging van onze Heer bidden om heiliging in de waarheid, om eenheid in Christus. Dit zal, zo zegt de Here Jezus in zijn gebed, heilzaam zijn voor de wereld. Want het zal het tot geloof komen bevorderen. Op redding van mens en wereld is de Heer uit. Wij blijven toch niet achter?

G.J. Mink