Het Heil
In het christelijk geloof draait het om de Heiland, die heil bewerkt heeft, Jezus Christus. Zijn dienaren zijn geroepen dit heil, de verzoening te bedienen. Dat is alle eeuwen door hetzelfde gebleven wat de inhoud aangaat. Niet wat de vorm betreft natuurlijk.
Het heil van Christus is bestemd voor het volk. Primair wordt in het bijbels getuigenis het volk Israël bedoeld. Maar de Heer heeft alle volken op het oog. Alle volken moeten tot zijn leerlingen gemaakt worden. Ook het Nederlandse volk. Ook het Amsterdamse volk!

Tot Heil des Volks
Dat is de reden geweest voor dominee-evangelist, je zou hem tegenwoordig ‘pionier’ noemen, Jan de Liefde, die in het midden van de 19de eeuw in Amsterdam de Vereniging Tot Heil Des Volks oprichtte. De Liefde, op dat moment in de hoofdstad woonachtig greep de armoede in Amsterdam naar de keel. Armen hadden absoluut te weinig te eten. Dit bracht criminaliteit met zich mee. Open riolen leidden tot vreselijke ziekten. Ongeletterdheid belette mensen ooit nog de kans te hebben vooruit te komen. Dat kon toch niet de bedoeling zijn…. Daarom sloeg hij met een aantal gelijkgezinden de hand aan de ploeg. Scholen werden opgericht, die al gauw druk bezocht werden. Armen werden onderhouden. Maar dit alles ging voor de Liefde gepaard met de verkondiging van het evangelie, dat voor hem het allerbelangrijkste was. Want dit heeft eeuwigheidswaarde. Beide componenten waren bedoeld ‘tot heil des volks’.

Werkzaamheden
De vereniging bestaat nog steeds en verricht heilzaam werk. Ik ben er al decennia mee verbonden. Een goede vriendin van mij werkte hier meer dan een jaar als vrijwilliger in het door de Vereniging geëxploiteerde goedkoopste hotel van Amsterdam, ‘The Shelter’ in de Barndesteeg. Lange tijd heb ik gewerkt in het archief aan de Oudezijds Voorburgwal, toen ik mijn proefschrift schreef over evangelisatieverenigingen in die periode. Met catechisanten en later met gemeenteleden hebben we mooie excursies naar dit project gemaakt. En ook vrijwilligers uit gemeenten waarin ik predikant geweest ben, hebben, soms wel voor een dag per week, hun schouders onder dit heilzame werk gezet.
De werkzaamheden zijn in de loop van de tijd veranderd, de inzet en de liefde waarmee deze gepleegd wordt, is nog steeds groot.

Tot Heil Des Volks of ‘Het Heil’
Ik vond het heel bijzonder dat onze diaconie de collectes Binnenlands Diaconaat dit jaar voor dit werk in Amsterdam heeft bestemd. De Vereniging gebruikt tegenwoordig de eerste afkorting en onze diaconie in navolging daarvan doet hetzelfde. Ik vind dat jammer. In de hoofdstad stond werk altijd bekend onder ‘Het Heil’, wat volgens mij precies de bedoeling is van het werk. Vanwege religiestress die her en daar opduikt, moeten we niet te veel in onze schulp kruipen. Dat is niet nodig.
Dat bleek ook wel op het symposium dat ik vorige vrijdag bezocht in Amsterdam. We verzamelden in de Doopgezinde Kerk, een schuilkerk, aan het Singel, waar Jan de Liefdes vader koster was, hij zelf orgel speelde en opgeleid is tot predikant. We hoorden lezingen over het sociale werk en over de evangelical De Liefde. Dit naar aanleiding van het boek van professor Cees Houtman over diens werk. Ook vertelde ds. Dick Wolters, opvolger van ds. Paul Visser in de Noorderkerk, over de samenwerking van deze gemeente met Het Heil’ ten behoeve van mensen in de Jordaan, die leven aan de ‘onderkant’ van de samenleving.

De Liefde
De Liefde had de Here Jezus innig lief. Hij verkondigde het evangelie in woord en daad. Hij leerde de mensen zingen, waar hij dichter en componist was. We zingen nog steeds liederen van hem, zoals het bekende: ‘Van U zijn alle dingen’. En wie is niet vaak gaan slapen met diens avondgebed op de lippen: ‘Ik ga slapen, ik ben moe’?
Van harte hoop ik dat onze gemeente het door hem begonnen werk blijft ondersteunen met gebeden en gaven. Dan treden we in de voetsporen van hem, van wie op zijn grafsteen de mooie tekst staat gebeiteld: ‘Hij had ons volk lief’! Alles tot eer van God en Tot Heil des Volks.

Een hartelijke groet vanuit het Wilhelminapark,
ds. G.J. Mink.