De kerk kent vanouds een eigen ‘Kerkelijk jaar’ zoals dat heet. Noem het de kalender van de kerk. Die kalender begint met de eerste zondag van advent en hij eindigt met de zogenoemde Eeuwigheidszondag, de laatste zondag vóór de eerste zondag van advent.

In veel kerkelijke gemeenten is die Eeuwigheidszondag -of Gedachteniszondag- die dit jaar op zondag 20 november valt, de zondag waarop de overleden gemeenteleden worden herdacht. In de kerkdienst wordt dan vaak gepreekt over de wederkomst van Christus.

Daarmee grijpt de laatste zondag van het kerkelijk jaar de eerste zondag van het nieuwe kerkelijk jaar vast. Komst en wederkomst van Christus kun je immers niet van elkaar losmaken.

Prof. dr. Marcel Barnard, hoogleraar praktische theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit te Amsterdam, heeft een aantal jaren geleden een pleidooi gehouden om overledenen niet op Eeuwigheidszondag te herdenken, maar op de rooms-katholieke feestdag Allerheiligen. De Rooms-Katholieke Kerk viert op 1 november Allerheiligen en op 2 november Allerzielen. Op Allerheiligen worden alle heiligen herdacht en op Allerzielen de overledenen.

Volgens Barnard wordt de Eeuwigheidszondag liturgisch te veel belast door een herdenking van de overledenen. De nadruk komt dan op deze laatste zondag van het jaar, volgens hem, ten onrechte te veel te liggen op de dood en op het einde.

Het is een discussie die in reformatorische kring weinig harten sneller zal doen kloppen. In veel reformatorische kerken worden de overleden gemeenteleden al sinds jaren herdacht in de kerkdienst op de oudejaarsdag. Hoogstens zal er weerstand zijn tegen het herdenken van overledenen op een rooms-katholieke feestdag.

Dat laatste is terecht. Ook dr. Barnard erkent dat de Rooms-Katholieke Kerk ten onrechte de heiligen in de hemel en de overledenen classificeert. Er is geen onderscheid tussen heiligen en overledenen, meent prof. Barnard, die een citaat aanhaalt van Luther: ‘Heiligen zijn allen die uit de doopvont gekropen zijn.’ Daarom pleit hij ook voor de herdenking op Allerheiligen en niet op Allerzielen.

Al met al is er weinig reden om het pleidooi van dr. Barnard bij te vallen. Terecht wijst hij erop dat het herdenken van overledenen op de oudejaarsdag niet verkeerd is, maar dat oudejaarsdag géén kerkelijke ‘feestdag’ is.

Het is trouwens niet zonder reden dat het gewone jaar en het kerkelijk jaar niet parallel lopen. De gemeente van Christus leeft namelijk,

als het goed is, volgens een wezenlijk ander schema dan de wereld. Met als belangrijkste kenmerk dat de kerk de wereld altijd vóór is. De kerk begint niet op 1 januari aan iets nieuws, maar op de eerste zondag van advent. Omdat Christus het scharnierpunt is in de wereldgeschiedenis en niet een willekeurige dag in de winter.

Vanzelfsprekend is er niets mis met een herdenking van de overledenen in de kerkdienst op oudejaarsdag. Maar als er gesproken wordt over symboliek, dan verdient de laatste zondag van het kerkelijk jaar zeker de voorkeur boven een rooms-katholieke feestdag.

(Bron: Reformatorisch Dagblad)