De in Sliedrecht geboren theoloog dr. Jan Koopmans heeft aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, toen hij predikant was in de Hervormde Gemeente van Amsterdam, de situatie met betrekking tot de Joden geanalyseerd en getaxeerd. Hij voorzag waar de eerste maatregelen van de bezetter op zouden uitlopen. Helaas heeft hij gelijk gekregen.

Het is goed dat zulke profetische stemmen ook jaren na hun dood blijven klinken. Dit wordt wat betreft Koopmans zeker bevorderd door onze ‘eigen’ Ad den Besten die zich roert met een comité dat in Sliedrecht een standbeeld voor hem wil plaatsen omdat Koopmans in ons dorp geboren is. Tijdens het jaarlijkse uitje van onze beide wijkkerkenraden heeft hij een boeiende inleiding gehouden over leven, werk en betekenis van Jan Koopmans. Hierbij kwam natuurlijk het pamflet ‘Bijna te laat’ uitvoerig aan de orde, het eerste illegale drukwerk (november 1940) tijdens de bezetting. Koopmans riep de ambtenaren op de ariërverklaring niet te tekenen en voorspelde het lot van de Joden. Kort voor de bevrijding is hij door een verdwaalde kogel om het leven gekomen.

Een heel bijzondere bijdrage aan het kerkenraadsuitje leverde Freek de Jonge. Je verwacht hem waarschijnlijk niet op een dergelijk evenement. Freeks aanwezigheid was heel waardevol. Hij heeft namelijk over Jan Koopmans en diens ‘Bijna te laat!’ een lied gedicht en gecomponeerd dat hij zelf voordroeg. Het is het waard dit in het Kerkblad af te drukken.

Jan Koopmans

Kan een held Jan Koopmans heten,

calvinist zijn, dominee nog wel?

Kan een held onbekend zijn, zelfs vergeten,

moet een held niet flirten met de hel?

Kan een held sandalen dragen,

christelijk kamperen in bos en veld?

Kon ik het nog maar aan mijn vader vragen:

wat maakt een mens een held?

Wat zegt de jeugd een ariërverklaring,

dat eufemistisch racistische jargon?

Geldt voor een verzetsdaad geen verjaring,

is het lot der Joden geen gepasseerd station?

In een nacht door de Heilige Geest gedreven

heeft Jan zijn noodkreet op papier gezet,

de consequentie van geloof beschreven,

hartstochtelijke oproep tot verzet.

Bijna te laat.

Ze gaan eruit.

Bijna,

bijna te laat,

ze gaan er aan.

Vanuit een kamer aan de Stadhouderskade,

waar hij maart ‘45 schuilen kon,

sloeg Jan in het plantsoen een represaille gade,

twee dozijn bijeen geraapten een vuurpeloton,

om een knaap van vijftien jaar te sparen,

richtte een Duits soldaat zijn geweer omhoog.

Wie kan de voorzienigheid verklaren,

de kogel trof Jan in zijn rechteroog.

Bijna te laat.

Ze gaan eruit.

Bijna,

bijna te laat,

ze gaan er aan.

Waar kan ik nog in geloven

wil ik volharden in mijn ideaal?

Gaat de rede mijn verstand te boven,

voorkomt de tomtom dat ik dwaal?

Voor wie wil ik mijn leven wagen?

Voor wat zet ik alles op het spel?

Kon ik het nog maar aan mijn vader vragen:

wat maakt een mens een held?

Bijna te laat!

Freek zet ons aan tot nadere bezinning. Hij vertelde op die zaterdagmiddag begin deze maand ook nog over zijn vader die predikant in Zeeland was. De zondag stelde toen nog wat voor. Een dag van rust en van bezinning. Een dag van gemeenschap die tot ‘samen’ dreef. De plaats van de kerk is sindsdien zo anders geworden. Maar zouden er echt geen wegen zijn tot gezamenlijke bezinning, tot gezamenlijk getuigenis? Dit kan over vele zaken gaan, maar laten we het volk van Israël in dezen niet op de laatste plaats stellen. Ook nu niet. Voor het Te laat is….

Een hartelijke groet uit de pastorie aan de Batelier,
ds. G.J. Mink.